Mấy năm trước, một số nông hộ tại xã Sơn Bình đã đưa vào trồng thí điểm giống cây quýt đường. Sau một thời gian chăm sóc, loại cây trồng này đã mang lại hiệu quả kinh tế khá cao. Do đó cây quýt đường đã được không ít gia đình đưa vào canh tác xen canh với các loại cây lâu năm. Tuy nhiên việc phát triển cây quýt đường tại đây mới chỉ mang tính tự phát của người dân, chưa có sự hỗ trợ, định hướng của ngành chức năng cũng như các cơ quan chuyên môn.
Ban đầu cây quýt đường được một số hộ có điều kiện đưa vào trồng thử nghiệm, chủ yếu là xen canh với cà phê, sầu riêng và một số loại cây ăn quả khác, với diện tích vài ha. Sau 2-3 năm chăm sóc quýt đường đã tỏ ra thích nghi với điều kiện thổ nhưỡng, đất đai tại địa phương và cho hiệu quả kinh tế khá cao. Hộ ông Nguyễn Mậu Thạch, một trong những người đầu tiên đưa cây quýt vào trồng xen với sầu riêng tại thôn Liên Hòa từ năm 2012. Ông Thạch cho biết, gia đình ông đã trồng 100 cây quýt xen lẫn 3 sào sầu riêng, sau 28 tháng chăm sóc, 70 cây đã cho thu hoạch khoảng 1 tấn quả. Với giá bán tại vườn 27-28.000 đồng/kg, ông thu được trên 20 triệu đồng. Vụ thứ 2, sản lượng tăng lên 1,3 tấn. Sau khi thu hoạch chính vụ, nhờ chăm sóc tốt, hiện nay vườn quýt của gia đình ông Thạch đang cho quả trái vụ.
1 ha quýt đường trồng xen canh từ vụ thứ 2 có thể mang lại thu nhập trên 100 triệu đồng. Do đó, khoảng 2 năm trở lại đây diện tích quýt đường trên địa bàn xã Sơn Bình đã tăng khá nhanh. Ngoài những khu vực trồng xen canh, nhiều hộ đã cải tạo vườn tạp để trồng quýt đường hoặc trồng thay thế một số cây hiệu quả kinh tế thấp. Hiện nay diện tích quýt toàn xã đã tăng lên trên 15 ha, trong đó riêng thôn Liên Hòa chiếm hơn 10 ha. Ông Nguyễn Quang Trung, trưởng thôn Liên Hòa, xã Sơn Bình, cho biết: “Cây quýt đường có ưu điểm có thể trồng xen canh, tán không rộng và sớm cho thu hoạch. Nếu đủ nước, đủ phân thì nó phát triển rất mạnh. Tuy nhiên hiện nay, các hộ dân trong thôn mới trồng tự phát và tự mua cây giống bán trên thị trường”.
Không chỉ riêng những hộ người Kinh, một số hộ đồng bào dân tộc thiểu số cũng đã lựa chọn quýt đường để phát triển sản xuất. Điển hình như hộ ông Cao Hoàng Giáo (thôn Liên Hòa). Với số vốn đầu tư ban đầu đến vài chục triệu đồng, ông đã trồng được 1,5 ha quýt, trong đó một phần trồng xen chuối, sầu riêng, cà phê, còn lại chủ yếu trồng đơn canh. “Trong điều kiện thời tiết thường xuyên hạn hán như hiện nay, tôi muốn lựa chọn những loại cây trồng không cần nhiều nước tưới, dễ chăm sóc để canh tác nhằm đảm bảo hiệu quả kinh tế. Sau khi tìm hiểu, năm 2015 tôi đã quyết định chọn cây quýt đường để trồng. Và đích thân tôi đã vào tận Bến Tre để chon mua cây giống”, ông Giáo chia sẻ. Sau hơn nửa năm xuống giống, nhờ nắm vững kỹ thuật chăm sóc, đến nay diện tích quýt đường nhà ông Giáo phát triển khá tốt, tỷ lệ cây sống đạt gần 100%.
Theo ông Cao Liên, Chủ tịch UBND xã Sơn Bình, hiện nay quýt đường đang được ưa truộng trên thị trường nên việc tiêu thụ của bà con khá thuận lợi. Sản phẩm thu hoạch được thương lái đến tận vườn thu mua và vận chuyển đi khu vực đồng bằng và các tỉnh miền trong. Tuy nhiên vấn đề phát triển cây quýt đường tại Sơn Bình đến nay mới chỉ mang tính tự phát của một số hộ gia đình, chưa có sự vào cuộc hỗ trợ, định hướng của các cơ quan chức năng cũng như các ngành chuyên môn về nguồn giống, kỹ thuật chăm sóc, phòng tránh sâu bệnh và đầu ra ổn định cho sản phẩm. “Do đó, xã khuyến cáo bà con nông dân nên thận trọng khi trồng loại cây trồng này, không nên ồ ạt mở rộng diện tích, chỉ nên trồng xen canh để nâng cao hiệu quả kinh tế trên diện tích canh tác, hạn chế trồng đơn canh nhằm tránh rủi ro, dẫn đến thiệt hại kinh tế”, ông Liên nói.
Trong điều kiện thời tiết hạn hán ngày càng diễn biến phức tạp, lựa chọn những loại cây trồng không cần nhiều nước tưới như quýt đường là hướng đi cần thiết trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng của bà con nông dân. Tuy nhiên để yên tâm phát triển đại trà loại cây trồng này, hiện nay chính quyền và người dân xã Sơn Bình đang cần sự vào cuộc hỗ trợ của các ngành chuyên môn.